Terugblik VAR-studiemiddag ‘Bestuursrechtelijke uitdagingen in een datagestuurde samenleving (deel II)’

Op donderdagmiddag 11 oktober 2018 kwam een groot aantal VAR-leden bijeen tijdens de studiemiddag ‘Bestuursrechtelijke uitdagingen in een datagestuurde samenleving’. De studiemiddag vormde het vervolg op een eerdere studiebijeenkomst over blockchain, smart contracts, algoritmes en geautomatiseerde ketenbesluiten. Tijdens de studiemiddag werden bijdragen gepresenteerd door drie sprekers: prof. mr. Bart Jan van Ettekoven (hoogleraar staats- en bestuursrecht en voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State), mr. dr. Johan Wolswinkel (universitair hoofddocent Tilburg University) en mr. Mariette Lokin (juridisch adviseur bij de Belastingdienst en promovendus aan de Vrije Universiteit Amsterdam). De bijdragen stonden allen in het teken van Legal Tech, waarbij een actuele en bestuursrechtelijke blik werd geworpen op de invloed van digitalisering op de bestuursrechter, wetgeving en datacommunicatie naar de burger.

Bart Jan van Ettekoven ging uitgebreid in op de digitalisering in de rechtspleging en de omgang van de bestuursrechter met besluiten die met behulp van nieuwe technologieën tot stand zijn gekomen. Vele thema’s passeerden op inspirerende wijze de revue, variërend van digitaal werken binnen de rechtspraak tot digitaal procederen en de AERIUS-uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak. Van Ettekoven sloot zijn bijdrage af met de constatering dat het de gezamenlijke taak van juristen en datawetenschappers is om ethische en juridische grenzen van nieuwe technologieën ‘aan de voorkant’ (bij de ontwikkeling ervan) te verkennen. Om hiertoe in staat te zijn, moeten juristen investeren in kennis van digitalisering en nieuwe technologieën.

In zijn bijdrage over burgervriendelijke datacommunicatie in het datatijdperk besprak Johan Wolswinkel de vraag welke burgerbeelden ten grondslag liggen aan recente ontwikkelingen op het terrein van het datagedreven bestuursrecht. Daarbij behandelde hij verschillende manieren van datacommunicatie, waaronder communicatie binnen juridische procedures en verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur en de Wet hergebruik overheidsinformatie. Ook de mogelijke kruisbestuiving die plaats kan vinden tussen het ‘analoge’ en ‘digitale’ bestuursrecht kwam aan bod: strenge eisen die worden gesteld aan het digitale overheidsoptreden zouden evenzeer kunnen gelden voor ander overheidsoptreden.

Mariette Lokin gaf de aanwezige VAR-leden een sneak preview van haar dissertatie ‘Wendbaar wetgeven’, die al veelvuldig aan bod kwam in het recent verschenen ongevraagde advies van de Afdeling advisering van Raad van State (Advies W04.18.0230/I). In een snel digitaliserende samenleving maken uitvoeringsorganisaties, zoals de Belastingdienst, DUO, SVB en UWV, op grote schaal gebruik van ICT-systemen voor de uitvoering van wetgeving. Het vertalen van wettelijke regels naar specificaties voor ICT-systemen is echter een moeizaam proces. Om dit probleem aan te pakken, presenteerde Lokin een andere kijk op het wetgevingsproces, als product en als proces. Daarbij ging Lokin onder meer in op de noodzaak van een multidisciplinaire en iteratieve organisatie van het wetgevingsproces en het door haar ontwikkelde ‘taalmodel’ om de wet eenvoudiger te algoritmiseren.

In de discussie die volgde op de bijdragen van de sprekers werd onder meer ingegaan op de noodzaak van het inzetten van Artificiële Intelligentie in de juridische sector en het belang van aandacht voor digitalisering in het curriculum van hogescholen en universiteiten. De borrel vormde voor enkele aanwezigen een goed moment om alvast te brainstormen over nieuwe thema’s, waarbij bleek dat nog een hele reeks mooie VAR-studiemiddagen kan worden georganiseerd rondom digitalisering en het bestuursrecht. In maart 2019 volgt dan ook een volgende VAR-bijeenkomst in deze reeks.

Max Vetzo

* Deze terugblik vormt een verkorte weergave van een uitgebreide samenvatting die in het Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht zal verschijnen.

** De presentaties van de sprekers en een literatuurlijst zijn te vinden op de ledenpagina.

Gerelateerde berichten