Op 27 november 2014 is ons erelid J.M. Polak op 91-jarige leeftijd overleden. Het Nederlands bestuursrecht heeft een bijzonder mens verloren. Hij was tot op hoge leeftijd aanwezig bij onze jaarvergaderingen en studiemiddagen en wist altijd een prikkelende bijdrage aan het debat te leveren. Het bestuur van de VAR wil Jim Polak gedenken met de woorden die toenmalig voorzitter Gio Ten Berge uitsprak toen de jaarvergadering van de VAR aan J.M. Polak op 12 mei 1995 het erelidmaatschap van de VAR verleende (VAR-geschrift 115, pp. 35-36).
De verdiensten van Polak voor het bestuursrecht zijn te rangschikken rond de volgende trefwoorden:
– innoverend,
– communicerend,
– evaluerend.
Wat betreft zijn innoverend vermogen voor het bestuursrecht: gewezen moet worden op het feit dat Polak in zijn loopbaan vaak als eerste een nieuw terrein opzocht, een nieuwe trend binnen het bestuursrecht ontdekte, of een bepaald nieuw vraagstuk onder woorden wist te brengen. Hij schreef er dan een boek over, of een artikel, dan wel hij had een grote invloed op een wetsvoorstel. Later kwamen er dan wel meer boeken en artikelen over, waarin Polak veelvuldig werd aangehaald, maar Polak was inmiddels al weer bezig met andere onderwerpen.
Dat trucje hebben we gezien ten aanzien van het milieurecht, beginselen van behoorlijke rechtspraak, kwaliteit van wetgeving, harmonisatie van procesrecht, ombudsman, advisering, de Politiewet, en dergelijke. Heel wat jonge onderzoekers hebben zich door zijn innovatieve activiteiten laten inspireren tot verder onderzoek.
Polak is binnen het bestuursrecht de grote communicator. Binnen de wereld van het bestuursrecht communiceerde en communiceert hij als voorzitter tijdens tal van studiebijeenkomsten, congressen, en dergelijke. Zelden doen organisatoren van dit soort evenementen een vergeefs beroep op hem, ook niet het bestuur van de VAR. Met het Nederlands Juristenblad als zijn voornaamste platform houdt hij bestuursjuristen maar ook andere juristen op de hoogte van de actuele vraagstukken van het bestuursrecht. Een typisch voorbeeld is zijn opiniebijdrage in het NJB over de Wet afschaffing adviesverplichtingen: milde kritiek, een pragmatische houding ten opzichte van het in de praktijk onvermijdelijke en vervolgens concrete voorstellen om toch zo veel mogelijk principiële uitgangspunten te redden.
Evaluerend is Polak op tal van plaatsen bezig geweest. Ik noem hier zijn lidmaatschap van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, alsmede zijn betrokkenheid bij de evaluatie van de Wet universitaire bestuurshervorming en thans bij de evaluatie van de Algemene wet bestuursrecht. Opvallend is daarbij dat hij veel ruimte geeft aan jongere medewerkers en onderzoekers onder het van hem destijds bij de WRR bekende motto ‘een broedende kip moet men niet storen’, daarbij zijn eigen mening overigens niet onder stoelen of banken stekend.
De ontwikkeling van het bestuursrecht is te danken aan mensen als Polak die innoverend, communicerend en evaluerend zich blijvend daarvoor hebben ingezet. Daarvan zijn er zo weinig, dat dit zonder gevaar voor precedenten kan worden beloond met een erelidmaatschap. Daarbij komt dat hij dit alles steeds heeft gedaan op de hem kenmerkende beminnelijke, open wijze. Het is een eer voor de VAR om zo iemand met een erelidmaatschap te mogen eren.
